In de blog van vorige week legde ik een vraag neer die ik toen niet beantwoordde. Ik stelde de vraag omdat ik erachter was gekomen dat een paar mensen in mijn nabije omgeving hem niet konden beantwoorden, terwijl het, mijns inziens, toch een redelijk belangrijke vraag is. De vraag was: Waarom kan God niet gewoon iedereen zijn zonden vergeven, zodat iedereen naar de hemel kan? In dat scenario had Jezus ook niet dood gehoeven, waren alle mensen ervan overtuigt dat God liefde is, en was iedereen blij geweest. Klinkt goed, toch?
De kern van het evangelie is de dood van Jezus aan het kruis. Dan zou het toch logisch zijn dat alle christenen heel helder kunnen uitleggen waarom Jezus aan het kruis stierf? Dit is zo belangrijk! Waarom moest Jezus dood en kon God niet simpelweg iedereen vergeven?
Ten eerste: God is rechtvaardig, daarom kan Hij niet zomaar vergeven. Dit zal ik even toelichten. Vergeving betekend voorbij gaan aan de wet en voorbij gaan aan straf. Stel je steelt een ipad 2 uit de Apple-store. Je rent keihard weg, maar wordt uiteindelijk 200 meter verder in je lurven gegrepen door een oplettende medewerker van de winkel. Stel dat deze lieve man zegt dat hij je vergeeft en de politie niet belt, als je belooft het nooit weer te doen. Je belooft het hem plechtig en ontloopt een nacht in de cel. Dat is genade: je krijgt iets niet dat je wel verdient. Dit is ook onrechtvaardig, want je hebt iets verkeerds gedaan, dus zou je straf moeten krijgen. Een rechtvaardige rechter had simpelweg gezegd: Deze jongeman moet zijn straf uitzitten. Op dezelfde manier kan God mensen niet zomaar vergeven, omdat Hij dan niet meer rechtvaardig zou zijn. Hij kan niet zomaar voorbij gaan aan onze zonde, omdat de zonde straf vereist. Dus moest er een andere oplossing komen: Jezus zat onze straf uit.
Ten tweede: De duivel zou God kunnen aanklagen als God iedereen zou vergeven. Want hoe kan God de duivel veroordelen en de mens vergeven? Beiden hebben immers gezondigd en zijn even schuldig. Wij hebben, apart van de dood van Jezus, evenveel recht op de hemel als de duivel, namelijk: geen!
Daarnaast moet Gods toorn zijn plek vinden. Gods heilige boosheid over zonde heeft ervoor gezorgd dat Sodom en Gomorra met de grond gelijk werden gemaakt, omdat de inwoners niet anders deden dan zondigen. Diezelfde toorn van God moet zijn plek krijgen als er ook maar iemand zondigt. Als God iedereen zou vergeven zou zijn toorn niet verzadigd zijn. Daarom koos God voor de dood van zijn eigen zoon aan het kruis: Jezus kreeg de volle lading van Gods toorn over zich heen. De boosheid van God over de zonde van alle generaties die waren geweest en nog zouden komen. Jezus stierf door de hand van zijn eigen Vader.
Het gaat nog veel dieper dan dit, want we hebben het nog niet eens gehad over Gods heiligheid. Misschien voor een andere keer. Mijn woorden schieten tekort, maar ik hoop dat er een beetje duidelijkheid is gebracht.
Goede week,
Mark Winkelaar
Gerelateerd
Hemel en hel
Alverzoening
Universalisme: Met z’n allen in de hemel
De dag van het Oordeel
Genade vs rechtvaardigheid
Reacties (3)
Rechtvaardigheid heeft een aantal aspecten en het hoofddoel van rechtvaardigheid is niet het uitdelen van straf, maar het bereiken van een toestand waarin alles recht is. Wanneer slechte daden gebeuren, wordt deze toestand beschadigd op een aantal manieren, en straf heeft hiermee te maken.
In de eerste plaats is er een slachtoffer met schade. De schade moet vergoed worden, op een eerlijke manier. De bijbel noemt dit oog om oog, tand om tand. (Niet letterlijk: ik sla jou een oog uit als jij mij een oog uitslaat, maar het gaat om de waarde.) Dit is niet hetzelfde als vergelding, wraak. (Wraak wordt door sommige mensen gezien als "kwaad met kwaad vergelden".)
In de tweede plaats is er een dader die onrecht gedaan heeft. De dader moet weer rechtvaardig worden. Straf dient ertoe om de gestrafte in te laten zien dat hij onrecht heeft gedaan en ertoe te bewegen weer rechtvaardig te worden. In een ideale wereld is er dan ook geen recidive. Een tweede element hierbij is dat de samenleving soms beschermd moet worden tegen iemand die onrecht doet, vandaar gevangenisstraffen zolang de dader gevaarlijk is. Een derde element is dat de dader soms winst (letterlijk of figuurlijk) heeft behaald aan het onrecht en dat deze winst met een straf wordt tegengegaaan: onrecht mag niet winstgevend zijn.
In de derde plaats dient straf als afschrikmiddel, om te voorkomen dat anderen onrecht doen.
Het straffen is dus niet rechtvaardig an sich, maar is een middel om rechtvaardigheid te bereiken.
Deze doelen (schade vergoeden, correctie van de dader, bescherming samenleving, afschrikwekkend effect) bepalen de straf. Vaak wordt straf echter niet gezien als iets tussen dader en slachtoffer, maar iets tussen dader en samenleving en tussen slachtoffer en samenleving. De samenleving vergoedt het slachtoffer. Op dat moment is de schade gecompenseerd, en is er vooral iets tussen samenleving en dader. De straf moet vervolgens geschikt zijn om te bereiken dat de schuld gecompenseerd wordt en dat de dader weer rechtvaardig wordt.
En dan nu de reactie op je blog.
Om te beginnen: als elke straf alsnog uitgevoerd wordt (op Jezus), dan is er geen vergeving, maar alleen verplaatsing van straf. Alleen is het dan zo dat niet de dader gestraft wordt, maar een rechtvaardige. Dus dan gaat een onrechtvaardige vrijuit en krijgt een rechtvaardige straf. Ook al is dat uit vrije wil, het heeft met rechtvaardigheid niets te maken.
Het probleem is dat jij vergeving en rechtvaardigheid tegen elkaar zet, alsof ze niet samen kunnen gaan. En dat komt doordat jouw concept van rechtvaardigheid zo ongeveer samengevat kan worden met "er moet gestraft worden". In plaats van dat onrecht de wereld verstoort, en dat deze verstoring verholpen moet worden, en dat een eerlijke passende straf een van de middelen is die hiertoe dient. Dat is namelijk waar het in rechtvaardigheid om gaat. Ook vergeving is een middel dat de verstoring kan verhelpen, maar op een onverwachte manier. Waar je bij straf gericht bent op het "terugpakken" of "compenseren" van wat jou aangedaan is, is vergeving (en verzoening) iets dat zonder in eerste instantie de schade te compenseren toch leidt tot herstel. Berouw speelt overigens niet voor niets een rol bij vergeving. Maar als je kijkt naar het verschil, de weg van straf, of de weg van vergeving, dan is het eerste niets meer dan een zakelijke aangelegenheid en is vergeving een veel krachtiger middel.
En nu een laag dieper.
De zonde leidt tot een aantal problemen die opgelost moeten worden. In de eerste plaats is er de breuk tussen God en mens, die verzoening nodig heeft. In de tweede plaats is er de macht van de dood over de mens, die verbroken moet worden. In de derde plaats doen mensen onrecht, waardoor daders onrechtvaardigen zijn en slachtoffers schade hebben.
Om te beginnen is het geen zaak tussen slachtoffer en dader, maar tussen slachtoffer en God en tussen dader en God. Daar is redelijk wat voor te zeggen vanuit de bijbel, overigens. Ik denk dat je met gemak een aantal teksten kunt vinden waarin de hoop wordt uitgesproken dat God zal straffen. Ook hoor je in christelijke kringen vaak genoeg gezegd worden dat we het recht niet in eigen hand moeten nemen maar het aan God moeten overlaten. Verder vind je in Openbaring ook geschreven dat God alle tranen zal drogen. God brengt herstel! Een van de belangrijkste aspecten van de christelijke boodschap is die van liefde en vergeving. Zullen de mensen in de hemel nog rondlopen met wraakgevoelens jegens hen die in de hel zijn? (Dit is een doordenkertje: als jij ruzie hebt met een andere christen en je zit straks samen in de hemel, dan neem ik aan dat niet alleen God je zonden vergeeft, maar dat je ook elkaar de zonden hebt vergeven... en niet gedwongen, maar dat je uit vrije wil elkaar hebt vergeven)
Wat betreft verdere wraak, het corrigeren van de dader en het beschermen van de samenleving, is het iets tussen God en zondaar. Wanneer de zondaar oprecht berouw krijgt (en in tegenstelling tot een aardse rechter kan God in het hart kijken) en God de zondaar vergeeft en de straf KWIJTSCHELDT (dat is iets anders dan "verplaatst") dan is dit dus rechtvaardig. Degene die ooit zondaar was, is dan een rechtvaardige. Berouw en vergeving bijten rechtvaardigheid niet.
Ik heb het even niet paraat, maar er zijn in de bijbel teksten a la "God gaat aan de zonde voorbij" en "God geeft kwijtschelding". Je kunt niet zomaar stellen dat God niet aan zonde voorbij KAN gaan. Dat is juist wat er bij vergeving gebeurt. Wat in jouw voorbeeld van de Apple-store gebeurt, is DUS JUIST rechtvaardig: de schade is weggenomen, en de dader heeft oprecht spijt en inkeer. (Het voorbeeld gaat natuurlijk mank zodra je aan de casus toevoegt dat de dader kan doen alsof hij spijt heeft, en dat laat eerder zien dat mensen beperkt zijn in het inschatten van berouw dan dat vergeving onrechtvaardig is.)
Je "ten tweede" is een redelijk merkwaardig argument. Je schrijft eigenlijk twee dingen door elkaar, in de eerste plaats iets over de duivel en in de tweede plaats over het "recht op de hemel hebben". Nee, zolang de duivel geen berouw heeft (en wellicht kun je als axioma stellen dat de duivel nooit berouw zal hebben) zal deze nooit recht-vaardig (vaardig in het recht) worden. Maar mensen die berouw hebben en vergeven worden zijn juist door berouw, vergeving en verzoening rechtvaardig. Bovendien leidt verzoening met God tot het herstel van de oorspronkelijke breuk. Wat betreft het "recht op de hemel" heeft oorspronkelijk niemand enig recht, ook niet als niemand ooit gezondigd had. Ik weet niet wat dat argument hier doet, dus als je daarmee een relevant punt wil maken, misschien kun je het dan verduidelijken?
Jouw vraag is: wat deed Jezus aan het kruis? Je suggestie is ongeveer: daar droeg hij de som van alle straffen die alle mensen verdienen. Maar als je bijvoorbeeld naar het Oude Testament kijkt, dan werd bijvoorbeeld de zonde van het volk op een dier overgebracht, dat vervolgens de woestijn in werd gezonden. Dat is iets heel anders dan het letterlijk dragen van alle straffen, mochten er bijvoorbeeld 5 mensen in het volk zijn die steniging verdienden, dan werd het bokje niet 5x gestenigd. Jezus deed meerdere dingen aan het kruis. Om te beginnen (1) liet Jezus zien hoeveel liefde God heeft. Wat belangrijker is, is (2) dat Jezus verstoten werd door God en mensen: dat is de betekenis van aan een kruis hangen. Hij, de eniggeboren zoon van God, ervaart aan het kruis wat dat betekent en roept uit: "mijn God, mijn God, waarom hebt U mij verlaten?" Jezus ervaart aan het kruis dus de breuk tussen God en mens en bevindt zich precies op die breuklijn. Wat Jezus aan het kruis deed, was (3) het overwinnen van de macht van de dood over de mensheid. Bovendien (4) was Jezus gehoorzaam, in tegenstelling tot Adam. En tenslotte was Jezus (5) de uiteindelijke definitieve "zondebok" die symbolisch de zonde van het hele volk (en in feite van de hele wereld, dat is ook een bijbeltekst) op zich nam en verstoten werd, als vervulling van waar al die dieren in het Oude Testament naar verwezen. Jezus was het uiteindelijke definitieve en laatste offer.
Paulus werkt enkele van deze punten uit in Romeinen.
Daarnet noemde ik drie problemen door de zondeval die opgelost moeten worden. Een breuk tussen God en mens, macht van de dood over de mens en de slechte daden van de mens. Door gehoorzaam te zijn tot de dood aan het kruis brengt Jezus verzoening tussen God en mens en herstelt hij de breuk. Tot Jezus' kruisdood en opstanding heerste de dood over de mens. Jezus verbreekt deze macht. Bovendien geeft Jezus een tweede weg van rechtvaardigheid, de rechtvaardigheid niet via de straf, maar via de weg van vergeving.
Tot zover voor nu even,
Trolando.
Ik heb trouwens niet gruwelijk mijn best gedaan op het bovenstaande stuk, met name wat betreft een duidelijke "lijn in het verhaal" en ik heb ook geen bijbelteksten opgezocht. Iets met een gebrek aan tijd en eigenlijk andere dingen te doen hebben. Hopelijk is het duidelijk.
God HAAT zonden maar hij HOUDT van de zondaren (wij dus).
Hij zou ons in principe dus allemaal moeten straffen maar aangezien God zoveel van ons houdt heeft Hij ervoor gekozen om voor ons te sterven aan het kruis terwijl we dat natuurlijk helemaal niet verdienen(!). Zo heeft God aan de ene kant de straf VOOR ONS uitgezeten en aan de andere kant ons vergeven. We zien dus alleen maar liefde, liefde, liefde terug in alles wat God doet. We kunnen het natuurlijk nooit begrijpen waarom God dit heeft gedaan omdat wij dit in de eerste plaats helemaal niet verdienen.
Maar wat we hier nu zien is dat straffen blijkbaar dus echt noodzakelijk is om onze zonden weg te kunnen werken. Ik denk dat dat te maken heeft met de Heiligheid van God. Als we zonden hebben kunnen we gewoon niet bij Hem in de buurt komen terwijl God juist wel wil dat wij bij Hem kunnen zijn. Alleen maar omdat Hij van ons houdt ;)
hoe dan ook, bedankt voor dit interessante stukje Mark.
Groetjes,
Voorbijganger23
1) Waarom moest Jezus dood in Gods plan?
2) Waarom vonden degenen die Jezus doodden, dat hij dood moest?
Ik denk zelf dat het niet goed is om alleen de eerste vraag te beantwoorden en de tweede vraag onbeantwoord te laten. Want daarmee "beperk" je het evangelie. De betekenis die het evangelie heeft voor ons dagelijkse, aardse leven wordt achterwege gelaten. Dat kan (denk ik) nooit de bedoeling zijn. Het is toch de bedoeling dat wij Jezus navolgen in dit aardse leven!?
Uit Jezus' lijdensverhaal wordt duidelijk wat zonde in essentie is. Jezus' dood was het gevolg van lafheid, verraad, wraakzucht, ijdelheid, enz. Hij was onschuldig en toch wilden alle betrokkenen hem dood hebben. Men gunde Hem het licht niet in de ogen, niet als de messias maar óók niet als mens. Dat is het tegenovergestelde van liefhebben: de ander onterecht veroordelen, aan het lot overlaten, kruisigen. Jezus volgen betekent dat je daar niet aan meedoet en het (aardse) lijden dat met die keuze gepaard gaat, aanvaardt.
Dat miste ik in deze blogpost...